De vijf overexcitabilities van Dabrowski – Intensiteit als kracht én uitdaging

Kazimierz Dabrowski (1902-1980), een Poolse psycholoog en psychiater, beschreef dit fenomeen als overexcitabilities (OE) binnen zijn Theorie van Positieve Desintegratie. Hij zag deze intense reacties niet als zwaktes, maar als krachtige eigenschappen die helpen bij persoonlijke groei en ontwikkeling.

Herken je jezelf of je kind in een of meerdere van deze intense gevoeligheden? Lees dan snel verder om meer te ontdekken over de vijf soorten overprikkelbaarheden en hoe ze van invloed kunnen zijn op het dagelijkse leven.

Wat zijn de vijf overexcitabilities?

Dabrowski onderscheidde vijf soorten overexcitabilities:

• Psychomotorische overexcitabilities – Een verhoogde behoefte aan beweging, actie en expressie. Dit kan zich uiten in hyperactiviteit, een drang om altijd bezig te zijn, snelle spraak en soms moeite met ontspanning. Soms vertaalt de innerlijke spanning zich in tics, nagelbijten of impulsief gedrag, maar dezelfde energie kan ook leiden tot doorzettingsvermogen en een sterke drive om te groeien
• Zintuiglijke overexcitabilities – Een intense gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels zoals geluid, licht, geur, texturen en smaken. Dit kan zowel als een bron van genot als overweldiging worden ervaren. Mensen met deze OE kunnen enorm genieten van muziek, kunst of geuren, maar ook snel overprikkeld raken door bijvoorbeeld felle lichten of kriebelende kleding.
• Intellectuele overexcitabilities – Een ontembare nieuwsgierigheid en honger naar kennis en begrip. Dit gaat verder dan alleen slim zijn; het draait om een diepe behoefte om de wereld te doorgronden, analytisch te denken, te filosoferen en kritische vragen te stellen. Het verlangen naar waarheid en betekenis is vaak sterker dan de behoefte aan schoolse prestaties.
• Verbeeldingsgerichte overexcitabilities – Een rijke fantasiewereld en levendige verbeelding. Dit kan zich uiten in dagdromen, het gebruik van metaforen en symbolen, sterke visuele of verbale verbeelding en de neiging om diep in verhalen en creatieve expressie op te gaan. Mensen met deze OE kunnen zich verliezen in hun eigen gedachten, wat zowel een bron van inspiratie als een afleiding kan zijn.
• Emotionele overexcitabilities – Een intense beleving van gevoelens, diepe empathie en sterke binding met mensen en dieren. Mensen met deze OE voelen emoties diep, hebben een sterk affectief geheugen en kunnen overweldigd raken door hun eigen gevoelens en die van anderen, maar hebben ook een grote innerlijke belevingswereld. Ze zijn gevoelig voor onrecht, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en kunnen diep geraakt worden door kunst, muziek of menselijke interacties.

Hoe kan deze kennis helpen?

Door inzicht te krijgen in overexcitabilities kun je leren hoe je deze intense gevoeligheden beter kunt begrijpen en hanteren. In plaats van ze te zien als ‘te veel’, kun je leren hoe je ze als kracht inzet. De sleutel ligt in begrip, zelfregulatie en acceptatie. Dit helpt bij:

• Herkennen van sterke kanten en talenten.
• Omgaan met overprikkeling en stress.
• Het ontwikkelen van strategieën om balans en rust te vinden.
• Een positiever zelfbeeld door het omarmen van intensiteit als kracht.

Waar werken we aan?

• Het herkennen en waarderen van overexcitabilities als een onderdeel van iemands persoonlijkheid.
• Strategieën om overprikkeling te verminderen en rust te vinden.
• Inzicht in hoe overexcitabilities kunnen bijdragen aan persoonlijke groei en talentontwikkeling.

Wil je meer ontdekken over hoe overexcitabilities jouw of je kind’s leven beïnvloeden? Neem contact met me op!